 |
| Ο ΜΟΓΓΟΛΟΣ ΠΟΥ ΑΦΗΣΕ ΑΝΑΠΗΡΗ ΤΗ ΜΥΡΤΩ |
Η μάχη του Μαντζικέρτ έλαβε χώρα στις 26 Αυγούστου 1071, κοντά στην ομώνυμη αρμενιική πόλη (σημ. Malazgirt της Τουρκίας), μεταξύ του βυζαντινού στρατού υπό τον αυτοκράτορα Ρωμανό Δ’ Διογένη, και των Σελτζούκων Τούρκων του σουλτάνου Αλπ Αρσλάν.
Περί της καταγωγής των Τούρκων (Ι)
Γράφει ο Χρήστος Μπαρμπαγιαννίδης
Το ζήτημα της καταγωγής των σημερινών Τούρκων εγείρει αμφισβητήσεις, διαφωνίες και αντιδράσεις κυρίως από την τουρκική πλευρά, αλλά και ένα ιδιαίτερο καυτό ερώτημα: υπάρχουν σήμερα Οθωμανοί (Οσμανλήδες) ή Σελτζούκοι Τούρκοι; Αν αναζητήσουμε μογγολικά γνωρίσματα στα χαρακτηριστικά των σημερινών Τούρκων, δύσκολα θα βρούμε. Οι λίγες χιλιάδες Οθωμανών, Σελτζούκων και Τουρκομάνων, που εισέβαλαν στην Μικρά Ασία, αφομοιώθηκαν από τον προϋπάρχοντα πληθυσμό. Αυτές οι μικρές τουρκικές πολεμικές ομάδες ενσωμάτωσαν πολλούς πληθυσμούς από το χώρο της Μικράς Ασίας (και όχι μόνο). Αλλά οι πολεμικές αυτές ομάδες έγιναν έθνος;
Οι Τούρκοι εμφανίστηκαν στην ιστορία ως φυλετική πολεμική ομάδα στις αρχές του 5ουμ.Χ. αιώνα στις στέπες της Σιβηρίας μετά την αποχώρηση των συγγενών τους Ούννων. Το 402 μ.Χ. οι Ιουάν – Ιουάν καταλαμβάνουν τον χώρο των όρων Αλτάι. Από εκεί διώχνουν άλλες πολεμικές ομάδες, που μετακινούνται γύρω από την λίμνη Αράλη (κοιτίδα των Ούννων που την είχαν εγκαταλείψει). Οι Βυζαντινοί έδωσαν σ’ αυτές τις ομάδες το όνομα Εφθαλίτες ή Λευκοί Ούννοι. Το 425 μ.Χ. οι Εφθαλίτες κατέλαβαν το σημερινό Αφγανιστάν και μέρος του Πακιστάν. Άλλες πολεμικές ομάδες, που εκδιώχθηκαν από τους Ιουάν – Ιουάν, τράβηξαν για την βόρεια Κίνα και δημιούργησαν την αυτοκρατορία των Τ’ο – πά Βέι. Αυτοί εδραίωσαν την θέση τους και έλεγχαν πλέον τον περίφημο «δρόμο του μεταξιού», ο οποίος τους απέφερε πολλά πλούτη. Ο ίδιος δρόμος περνούσε και από τους Εφθαλίτες, που με τη σειρά τους εξασφάλισαν τεράστια κέρδη.
Ο εμπορικός δρόμος του μεταξιού, που έφτανε στη Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα, εξασφαλίστηκε με σκληρούς πολέμους των Τ’ο – πά και των Εφθαλιτών εναντίον των Ιουάν – Ιουάν. Το 429μ.Χ. οι Ιουάν – Ιουάν ηττήθηκαν και διαλύθηκαν. Πολεμικές ομάδες, που παλαιότερα είχαν υποταχτεί στους Ιουάν – Ιουάν, εξεγέρθηκαν εναντίον των Τ’ο – πά. Η πιο δυνατή απ’ αυτές τις ομάδες ήταν αυτή που οι Κινέζοι ονόμαζαν Του – κίουε. Αυτοί απέκτησαν την ανεξαρτησία τους και δημιούργησαν κράτος.
Οι Του – κίουε, με αρχηγό των Μπουμίν, το 552 συνέτριψαν τους Ιουάν – Ιουάν και τους εξαφάνισαν. Κατέλαβαν την πρωτεύουσά τους και εγκαταστάθηκαν εκεί. Όταν πέθανε ο Μπουμίν, η αυτοκρατορία χωρίστηκε σε δυο μέρη: ο πρωτότοκος γιος του Μου – Χαν πήρε το ανατολικό μέρος και ο νεότερος Ιστεμί το δυτικό. Πλέον οι δυο αυτοκρατορίες των Του – κίουε κάλυπταν όλο το μήκος του εμπορικού δρόμου του μεταξιού κατακτώντας περιοχές κλειδιά.
Σουλτανάτο στην Ανατολία
Ο δρόμος περνούσε πιο δυτικά και μέσα από την αυτοκρατορία των Σασσανιδών Περσών. Οι Βυζαντινοί, που πολεμούσαν συνεχώς με τους Πέρσες, ενδιαφέρονταν σφοδρά για το πολυτιμότερο εμπόρευμα της εποχής. Αφού δεν είχαν δυνατότητα να εμπορευτούν με τους Πέρσες, έστειλαν πρεσβεία στους Του – κίουε. Υπογράφτηκε συμμαχία και αντάλλαξαν πρεσβείες. Ο δρόμος του μεταξιού άλλαξε πορεία. Προχώρησε προς τη βόρεια Κασπία και κατέληξε στην Μαύρη Θάλασσα, που ήταν βυζαντινή. Μέσω των Του – κίουε συνήψαν σχέσεις και με τη Κίνα. Στα βυζαντινά κείμενα το όνομα των Του – κίουε μεταγράφεται ως Τούρκοι! Ο δυτικός λοιπόν κλάδος των Του – κίουε λαμβάνει αυτό το όνομα.
Όλες αυτές οι φυλές, οι Ιουάν – Ιουάν, οι Εφθαλίτες, οι Τ’ο – πά Βέι, οι Του – κίουε, υπάγονται στην τουρανική ή τουρκική οικογένεια, η οποία είναι παρακλάδι της μογγολικής και μορφολογικά μοιάζουν με τους Μογγόλους. Επομένως, ευρύτερα ανήκουν στην κίτρινη φυλή.
Το 575 ανέβηκε στον θρόνο των δυτικών Του – κίουε ο Ταρντού και διέκοψε τις σχέσεις με τους ανατολικούς, αποκατέστησε τις σχέσεις με τους Κινέζους και εξασφάλισε τον πλήρη έλεγχο του δρόμου του μεταξιού. Τότε είναι που σύμμαχοι του, οι Βυζαντινοί, θα φτάσουν μέχρι την Κίνα υπό την προστασία των Του – Κίουε. Αυτοί κυριαρχούν πλέον σε όλη την κεντρική Ασία και αναγκάζουν τους Εφθαλίτες να διαλυθούν και να σκορπιστούν. Κάποιες απ’ αυτές τις πολεμικές φυλές θα έρθουν προς την Ευρώπη (μέσω Ρωσίας) και θα μείνουν γνωστοί στην ιστορία ως Άβαροι, που με ηγέτη τον χάνο Μπαγιάν θα πολιορκήσουν ανεπιτυχώς την Κωνσταντινούπολη. Δημιούργησαν ένα κράτος τεράστιο από τη Βαλτική ως τον Δνείπερο και από τον Δούναβη μέχρι τον Έλβα! Με το θάνατο του Μπαγιάν, θα περιοριστούν στα όρια της σημερινής δυτικής Ουγγαρίας και Ρουμανίας.
Οι δυτικοί Του – κίουε (Τούρκοι) θα αποσπαστούν οριστικά από τους Ανατολικούς. Οι δυτικοί δέχτηκαν την επίδραση του ιρανικού πολιτισμού και οι ανατολικοί του κινέζικου. Οι δυτικοί Τούρκοι πέρα από τα κέρδη του δρόμου του μεταξιού, ασχολούνται με το κυνήγι και την κτηνοτροφία. Τρέφονται με κρέας, γάλα και άλλα κτηνοτροφικά προϊόντα. Ζουν σε σκηνές και μετακινούνται έφιπποι από τόπο σε τόπο ανάλογα με τις ανάγκες των κοπαδιών τους. Οι πιο πλούσιοι είχαν τις σκηνές τους πάνω σε κάρα. Η βασιλική οικογένεια ονομαζόταν Gοκ Turk και δεν είχε ιδιαίτερα προνόμια. Όλες οι φυλές ήταν μπουντούν, δηλαδή ομάδες ελεύθερων ανθρώπων και όλοι οι άντρες ήταν πολεμιστές. Τα κοπάδια και τις γεωργικές εργασίες αναλαμβάνουν δούλοι από τους αιχμαλώτους που έπιασαν.
Η θρησκεία τους ήταν απλή: λάτρευαν τις δυνάμεις της φύσης. Το ίδιο και η δικαιοσύνη. Η ανταρσία και η ανθρωποκτονία τιμωρούνται με θάνατο. Τα άλλα αδικήματα αποζημίωναν τον παθόντα. Αν π.χ. κάποιος έβγαζε το μάτι άλλου, ήταν υποχρεωμένος να του δώσει μια γυναίκα ή μια κόρη του. Τη δικαιοσύνη την απένειμαν οι αρχηγοί των φυλών και ο βασιλιάς.
Το κύριο εμπόρευμά τους ήταν τα άλογα, που τα πουλάνε κυρίως στους Κινέζους. Με την πάροδο του χρόνου η γεωργία έμπαινε στη ζωή τους και η ανάγκη για μόνιμους οικισμούς ήταν επιτακτική.
Με το θάνατο του μεγάλου χαν Μπακ – τσόρ (716) η δυτική Ουνική-τουρκική αυτοκρατορία αντιμετωπίζει τρομερή κρίση με πολλές εξεγέρσεις κατακτημένων λαών και σιγά σιγά καταρρέει. Τότε είναι που φτάνουν στις παρυφές της αυτοκρατορίας τους οι Άραβες που είναι φορείς μιας νέας θρησκείας: του μουσουλμανισμού. Οι Άραβες για να κυριαρχήσουν στα κατακτημένα εδάφη χρειάζονται ισχυρές μισθοφορικές δυνάμεις. Έτσι, στρέφονται προς τους Τούρκους, όπου με το πέρασμα των ετών θα στελεχώσουν το μεγαλύτερο μέρος του αραβικού στρατού. Σύντομα οι Τούρκοι μισθοφόροι σήκωσαν κεφάλι και ανέβαζαν και κατέβαζαν χαλίφηδες στην Βαγδάτη. Οι αμόρφωτοι Τούρκοι, τον 9ο αιώνα πήραν ουσιαστικά την Βαγδάτη!
Τον 10ο αιώνα μια ισχυρή Τουρκική ομάδα οι Καρλούκοι που ζούσαν στο κινεζικό Τουρκεστάν, διώχνονται από την κινεζική δυναστεία των Σονγκ, ξεχύνονται στις δυτικές στέπες της κεντρικής Ασίας και καταλαμβάνουν την Μπουχάρα, δημιουργώντας δικό τους βασίλειο. Τι το σημαντικό ενέχει αυτό το γεγονός; Είναι το πρώτο στην ιστορία τουρκικό μουσουλμανικό βασίλειο.
Ένα άλλο τουρκικό φύλο, οι Γουζ, που ζούσαν και αυτοί στην κεντρική Ασία, μετά από πιέσεις των Κινέζων και των Ινδών, ωθήθηκαν προς τα δυτικά. Αυτοί γνώριζαν μεγάλη ακμή επί της δυναστείας ενός ηγεμόνα που ονομαζόταν Σελτζούκ. Ο εγγονός του, Τογρούλ – μπεγ, κατορθώνει να πειθαρχήσει τις ατίθασες πολεμικές ομάδες των Γουζ, που από τώρα και στο εξής θα γίνουν γνωστοί με το όνομα Σελτζούκοι. Η ικανότητα του Τογρούλ και η παράλυση του Χαλιφάτου της Βαγδάτης εξασφαλίζουν την υπεροχή τους σε όλη τη Μέση Ανατολή.]
Η πορεία και η αύξηση της δύναμης των Σουνιτών Σελτζούκων αφήνουν κατάπληκτο τον κόσμο. Υπάρχουν τρεις χρονολογίες σταθμοί στην εντυπωσιακή πορεία τους: το 1055 γίνονται επίσημοι προστάτες του Αββασίδη χαλίφη της Βαγδάτης. Ο χαλίφης έχει τυπική εξουσία. Την ουσιαστική εξουσία την κρατάνε οι Σελτζούκοι! Με πιο απλά λόγια, γίνονται οι εκπρόσωποι του μουσουλμανισμού. Το 1071 ο σουλτάνος τους, Αλπ – Αρσλάν, συντρίβει τους Βυζαντινούς στη μνημειώδη μάχη του Μαντζικέρτ (στην Ανατολική Μικρά Ασία). Ο ίδιος ο βυζαντινός αυτοκράτορας, Ρωμανός Διογένης, πιάνεται αιχμάλωτος! Είναι ένα θανάσιμο χτύπημα για τους Βυζαντινούς. Το 1078 οι Σελτζούκοι καταλαμβάνουν την Δαμασκό και κυριαρχούν πλέον στον μουσουλμανικό κόσμο.
Χάρτης που δείχνει την επέκταση των Μογγόλων, που ήρθαν γύρω στα 1325 μ.Χ.
Μετά την νίκη τους στο Μαντζικέρτ, ίδρυσαν κράτος στην Μικρά Ασία με πρωτεύουσα το Ικόνιο. Από τότε που διώχτηκαν από τις στέπες, μέσα σε τριάντα χρόνια έγιναν κύριοι του Χαλιφάτου της Βαγδάτης και ίδρυσαν κράτος στη Μικρά Ασία. Ούτε οι Άραβες είχαν διεισδύσει τόσο βαθιά μέσα στην Βυζαντινή επικράτεια!
Η πρωτόγονη και απλή τους οργάνωση δίνει ενότητα στον μουσουλμανικό κόσμο, τη στιγμή που αρχίζουν οι σταυροφορίες. Οι Σελτζούκοι κατακτούν την Μικρά Ασία χάρη στην πολιτική τους. Ο αγροτικός κόσμος είχε κουραστεί από τη φορολογική καταπίεση του Βυζαντινού κράτους. Οι Σελτζούκοι τους ελάφρυναν τα φορολογικά τους και τους κέρδισαν. Έτσι, κατά χιλιάδες οι χριστιανικοί πληθυσμοί αλλαξοπιστούν με τη θέλησή τους!
Οι Σταυροφορίες που είχαν ως κύριο σκοπό να ανοίξουν το εμπόριο (μπαχαρικών και μεταξιού) με την Άπω Ανατολή, ένωσαν τους μουσουλμάνους και επέτρεψαν στους Σελτζούκους να επεκτείνουν την κυριαρχία τους στα σπουδαιότερα κέντρα του μουσουλμανικού κόσμου. Αλλά μόλις τελείωσαν οι Σταυροφορίες, ξεπρόβαλλαν ξανά οι έριδες ανάμεσα στις μουσουλμανικές αιρέσεις και η αυτοκρατορία τους κομματιάστηκε.
Στη δύσκολη αυτή στιγμή για τον μουσουλμανικό κόσμο φτάνει σαν σίφουνας η μάστιγα του τρομερού Μογγόλου Τζένγκις Χαν, που ξεκίνησε από τον ίδιο χώρο (Κεντρική Ασία), απ’ όπου ξεκίνησαν οι Ούννοι και οι Τούρκοι. Οι Μογγόλοι καταλαμβάνουν την Βαγδάτη και την Συρία και ωθούν τα τουρκικά φύλα δυτικότερα. Η ιστορία των Μογγόλων του Τζένγκις Χαν, του Χουλαγκού και των διαδόχων τους αποκτά μεγάλη σημασία και για την ιστορία της νεότερης Ελλάδας: τα σαρωμένα και λεηλατημένα τουρκικά βασίλεια διαλύονται και τουρκικοί λαοί εξωθούνται προς τη Μέση Ανατολή και την Μικρά Ασία!
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Περικλής Ροδάκης, Ο ΓΟΡΔΙΟΣ ΔΕΣΜΟΣ ΤΩΝ ΕΘΝΟΤΗΤΩΝ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΟΡΔΙΟΣ
Νικόλαος Χειλαδάκης, ΠΟΙΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ;, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΕΛΑΣΓΟΣ
https://eranistis.net/
https://eranistis.net/
