Νίκος Καζαντζάκης

«Σωτηρία θα πει να λυτρωθείς απ’ όλους τους σωτήρες»

Στης 26 Οκτωβρίου 1957 αφήνει την τελευταία του πνοή στην Γερμανία χτυπημένος από λευχαιμία ο Νίκος Καζαντζάκης. Μυθιστοριογράφος ποιητής θεατρικός συγγραφέας, δημοσιογράφος, φιλόσοφος και πολιτικός. Ένα από τα μεγαλύτερα κεφάλαια της νεοελληνικής λογοτεχνίας.

Ασχολήθηκε με όλα τα είδη του λόγου.

Έγραψε ποίηση, όπως η Οδύσσεια με τους 33.333 στίχους και οι Τερτσίνες, μυθιστορήματα, όπως: Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται, Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά, Ο Καπετάν Μιχάλης, Ο Τελευταίος Πειρασμός, Ο Βραχόκηπος, Ο Φτωχούλης του Θεού, Οι Αδερφοφάδες, Αναφορά στον Γκρέκο, Τόντα Ράμπα, Μέγας Αλέξανδρος, Στα Παλάτια της Κνωσού.

Θεατρικά έργα, τραγωδίες, όπως: Προμηθέας Πυρφόρος, Προμηθέας Δεσμώτης, Προμηθέας Λυόμενος, Κούρος, Οδυσσέας, Μέλισσα, Χριστός, Ιουλιανός ο Παραβάτης, Νικηφόρος Φωκάς, Κωνσταντίνος ο Παλαιολόγος, Καποδίστριας, Χριστόφορος Κολόμβος, Σόδομα και Γόμορρα, Βούδας.

Φιλοσοφία, όπως η Ασκητική και το Συμπόσιον. Ακόμη, έκανε πολλές μεταφράσεις, όπως- Η Θεία Κωμωδία τού Δάντη, και διασκεύασε μεγάλο αριθμό παιδικών βιβλίων. Τα ταξιδιωτικά του έργα αναφέρονται στην Ιταλία, Αίγυπτο, Σινά, Παλαιστίνη, Κύπρο, Πελοπόννησο, Ισπανία, Αγγλία, Ρωσία, Ιαπωνία-Κίνα.

Τα έργα του ο τελευταίος πειρασμός ο Χριστός ξανασταυρώνεται και καπετάν Μιχάλης έγιναν αφορμή ώστε ιερά σύνοδος με έγγραφο της να ζητήσει από την κυβέρνηση την απαγόρευση τους.

Πολεμήθηκε σκληρά από την εκκλησία που έφτασε στο σημείο να ζητήσει ακόμα και τον αφορισμό του. Κατηγορήθηκε ως ιερόσυλος και τα έργα του θεωρήθηκαν ως προσβολή για τα χρηστά ήθη. Οι αντιδράσεις της εκκλησίας δίχασαν την κοινή γνώμη πολύ πίστεψαν ότι ο συγγραφέας δεν έδειχνε σεβασμό για τα θεία ενώ άλλοι υποστήριξαν ότι τα συγγραφικά του έργα ήταν αριστουργήματα.

Ο συγγραφέας με επιστολή του απάντησε στις απειλές της εκκλησίας που θα τον αφόριζε:

Μου δώσατε μία κατάρα άγιοι πατέρες, σας δίνω μια ευχή, σας εύχομαι να ναι η συνείδηση σας τόσο καθαρή όσο η δίκη μου και να είστε τόσο ηθικοί και θρήσκοι όσο είμαι εγώ.

Ο συγγραφέας παρόλο που κατάφερε να γλιτώσει τον αφορισμού το στίγμα του άπιστου και ιερόσυλου το συνόδευε ακόμα και μετά το θάνατο του.

Χτυπημένος από λευχαιμία ο Νίκος Καζαντζάκης άφησε την τελευταία του πνοή στις 26 Οκτωβρίου 1957 στη Γερμανία ο τότε αρχιεπίσκοπος Θεόκλητος δεν έδωσε την άδεια να τεθεί η σορός του συγγραφέα σε λαϊκό προσκύνημα, και κάνεις ιερέας δεν δεχόταν να κάνει την ταφή.

Την τελευταία στιγμή οι απειλές των αγριεμένων Κρητικών ανάγκασαν τον αρχιεπίσκοπο να στείλει εκπρόσωπο της εκκλησίας ώστε να γίνει κανονικά η ταφή του συγγραφέα. Στον τάφο του χαράχθηκε η επιγραφή δεν ελπίζω τίποτα δε φοβάμαι τίποτα είμαι ελεύθερος ο Νίκος Καζαντζάκης γεννήθηκε 18 Φεβρουαρίου 1883. Το έργο του έχει αναγνωριστεί επισήμως τόσο πριν όσο και μετά το θάνατο του.

Οι 40 ιστορικές φράσεις του Νίκου Καζαντζάκη

• 1. «Είπα στη μυγδαλιά: «Αδερφή, μίλησέ μου για το Θεό». Κι η μυγδαλιά άνθισε».
• 2. «Μια αστραπή η ζωή μας… μα προλαβαίνουμε».
• 3. «Ό,τι δεν συνέβη ποτέ, είναι ό,τι δεν ποθήσαμε αρκετά».
• 4. «Έχεις τα πινέλα, έχεις τα χρώματα, ζωγράφισε τον παράδεισο και μπες μέσα».
• 5. «Ν’ αγαπάς την ευθύνη να λες εγώ, εγώ μονάχος μου θα σώσω τον κόσμο. Αν χαθεί, εγώ θα φταίω».
• 6. «Ε κακομοίρη άνθρωπε, μπορείς να μετακινήσεις βουνά, να κάμεις θάματα, κι εσύ να βουλιάζεις στην κοπριά, στην τεμπελιά και στην απιστία! Θεό έχεις μέσα σου, Θεό κουβαλάς και δεν το ξέρεις – το μαθαίνεις μονάχα την ώρα που πεθαίνεις, μα ‘ναι πολύ αργά».
• 7. «Αν μια γυναίκα κοιμηθεί μόνη, ντροπιάζει όλους τους άντρες».
• 8. «Ο σωστός δρόμος είναι ο ανήφορος».
• 9. «Δεν υπάρχουν ιδέες, υπάρχουν μονάχα άνθρωποι που κουβαλούν τις ιδέες, κι αυτές παίρνουν το μπόι του ανθρώπου που τις κουβαλάει».
• 10. «Η πέτρα, το σίδερο, το ατσάλι δεν αντέχουν. Ο άνθρωπος αντέχει».
• 11. «Ερχόμαστε από μια σκοτεινή άβυσσο· καταλήγουμε σε μια σκοτεινή άβυσσο· το μεταξύ φωτεινό διάστημα το λέμε Ζωή».
• 12. «Αγάπα τον άνθρωπο γιατί είσαι εσύ…»
• 13. «Υπάρχει στον κόσμο τούτον ένας μυστικός νόμος – αν δεν υπήρχε, ο κόσμος θα ‘ταν από χιλιάδες χρόνια χαμένος – σκληρός κι απαραβίαστος: το κακό πάντα στην αρχή θριαμβεύει και πάντα στο τέλος νικάται».
• 14. «Το πρώτο σου χρέος, εχτελώντας τη θητεία σου στη ράτσα, είναι να νιώσεις μέσα σου όλους τους προγόνους. Το δεύτερο, να φωτίσεις την ορμή τους και να συνεχίσεις το έργο τους. Το τρίτο σου χρέος, να παραδώσεις στο γιο τη μεγάλη εντολή να σε ξεπεράσει».
• 15. «Ολάνθιστος γκρεμός της γυναικός το σώμα».
• 16. «Σωτηρία θα πει να λυτρωθείς απ’ όλους τους σωτήρες· αυτή ‘ναι η ανώτατη λευτεριά, η πιο αψηλή, όπου με δυσκολία αναπνέει ο άνθρωπος. Αντέχεις;»
• 17. «Τα τετραθέμελα του κόσμου τούτου: ψωμί, κρασί, φωτιά, γυναίκα».
• 18. «H καρδιά του ανθρώπου είναι ένα κουβάρι κάμπιες – φύσηξε, Χριστέ μου, να γίνουν πεταλούδες!»
• 19. «Η Ελλάδα επιζεί ακόμα, επιζεί νομίζω μέσα από διαδοχικά θαύματα».
• 20. «Το ψέμα είναι ανανδρία».
• 21. «Πού να βρω μια ψυχή σαρανταπληγιασμένη κι απροσκύνητη, σαν την ψυχή μου, να της ξομολογηθώ;»
• 22. «Tι θα πει λεύτερος; Αυτός που δεν φοβάται το θάνατο».
• 23. «Αφεντικό σε συμπαθώ πάρα πολύ. Έχεις τα πάντα εκτός από λίγη τρέλα και όλοι οι άνθρωποι χρειάζονται λίγη τρέλα… Αλλιώς δεν μπορεί να σπάσει το σκοινί και να ελευθερωθεί».
• 24. «Νιώθω σαν να χτυπάμε τα κεφάλια μας στα σίδερα. Πολλά κεφάλια θα σπάσουν. Μα κάποια στιγμή, θα σπάσουν και τα σίδερα».
• 25. «Η Κρήτη δεν θέλει νοικοκυραίους, θέλει κουζουλούς. Αυτοί οι κουζουλοί την κάνουν αθάνατη».
• 26. «Μαζεύω τα σύνεργά μου: όραση, ακοή, γέψη, όσφρηση, αφή, μυαλό, βράδιασε πια, τελεύει το μεροκάματο, γυρίζω σαν τον τυφλοπόντικα σπίτι μου, στο χώμα. Όχι γιατί κουράστηκα να δουλεύω, δεν κουράστηκα, μα ο ήλιος βασίλεψε».
• 27. «Μην καταδέχεσαι να ρωτάς: «Θα νικήσουμε; Θα νικηθούμε;» Πολέμα!»
• 28. «Ένιωθα βαθιά πως το ανώτατο που μπορεί να φτάσει ο άνθρωπος δεν είναι η Γνώση μήτε η Αρετή, μήτε η Καλοσύνη μήτε η Νίκη· μα κάτι άλλο πιο αψηλό, πιο ηρωικό κι απελπισμένο: Το Δέος, ο ιερός τρόμος».
• 29. «Αν μπορείς κοίταξε τον φόβο κατάματα και ο φόβος θα φοβηθεί και θα φύγει».
• 30. «Δεν τον φοβάμαι το Θεό, αυτός καταλαβαίνει και συχωρνάει. Τους ανθρώπους φοβάμαι. Αυτοί δεν καταλαβαίνουν και δε συχωρνούν».
• 31. «Όσο υπάρχουν παιδιά που πεινούν, Θεός δεν υπάρχει»!
• 32. «Το βουνό ανήκει στο μοναστήρι. Το μοναστήρι ανήκει στο Θεό. Και ο Θεός ανήκει σε όλους
• 33. «Ποτέ οι Έλληνες δε δούλεψαν την τέχνη για την τέχνη· πάντα η ομορφιά είχε σκοπό να υπηρετήσει τη ζωή. Και τα σώματα τα ήθελαν οι αρχαίοι όμορφα και δυνατά, για να μπορούν να δεχτούν ισορροπημένο και γερό νου. Κι ακόμα, για να μπορούν –σκοπός ανώτατος– να υπερασπίσουν το άστυ».
• 34. «Η φυγή δεν είναι νίκη, τ’ όνειρο είναι τεμπελιά, και μόνο το έργο μπορεί να χορτάσει την ψυχή και να σώσει τον κόσμο».
• 35. «Εγώ κοιτάζω κάθε στιγμή το θάνατο· τον κοιτάζω και δε φοβούμαι· όμως και ποτέ, ποτέ δε λέω: Μου αρέσει. Όχι, δε μου αρέσει καθόλου! Δεν υπογράφω!»
• 36. «Η ευτυχία είναι πράγμα απλό και λιτοδίαιτο -ένα ποτήρι κρασί, ένα κάστανο, ένα φτωχικό μαγκαλάκι, η βουή της θάλασσας. Τίποτα άλλο».
• 37. «Κάθε Έλληνας που δεν παίρνει, ας είναι και μια φορά στη ζωή του, μια γενναία απόφαση, προδίνει τη ράτσα του».
• 38. «Η αιωνιότητα είναι ποιότητα, δεν είναι ποσότητα, αυτό είναι το μεγάλο, πολύ απλό μυστικό».
• 39. «Η ευτυχία απάνω στη γης είναι κομμένη στο μπόι του ανθρώπου. Δεν είναι σπάνιο πουλί να το κυνηγούμε πότε στον ουρανό, πότε στο μυαλό μας. Η ευτυχία είναι ένα κατοικίδιο πουλί στην αυλή μας».
• 40. «Σα δεν φτάσει ο άνθρωπος στην άκρη του γκρεμού, δεν βγάζει στην πλάτη του φτερούγες να πετάξει».